DẤU HIỆU VÀ CHẨN ĐOÁN TRẺ APRAXIA

Trẻ em mắc Apraxia (CAS) là một rối loạn vận động tạo lời nói. Trẻ em có CAS có vấn đề về âm thanh, âm tiết, và từ ngữ. Đây không phải vấn đề do cơ yếu hay bị liệt. Não có vấn đề về lập kế hoạch vận động các bộ phận cơ thể (ví dụ: môi, hàm, lưỡi) cần thiết cho việc phát âm. Trẻ biết mình muốn nói gì, nhưng não của bé khó có thể phối hợp các cử động cơ cần thiết để nói ra những từ đó.

Một số dấu hiệu hoặc triệu chứng của chứng Apraxia thời thơ ấu là gì?

Không phải tất cả trẻ em có CAS đều giống nhau. Tất cả các dấu hiệu và triệu chứng liệt kê dưới đây có thể không có trong mỗi trẻ. Điều quan trọng là phải đánh giá cho con bởi một nhà Trị liệu ngôn ngữ (SLP) có kiến thức về CAS để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các vấn đề về lời nói. Những đặc điểm chung gồm :

• Trẻ rất nhỏ

- Không bập bẹ như một đứa trẻ sơ sinh

- Các từ đầu tiên là muộn, và có thể bị mất âm

- Chỉ có một vài phụ âm khác nhau và nguyên âm

- Các vấn đề kết hợp âm thanh: có khoảng dừng dài hơn giữa các âm

- Đơn giản hóa các từ bằng cách thay thế âm khó bằng âm dễ dàng hơn hoặc bằng cách xóa các âm khó (mặc dù tất cả trẻ em đều làm thế này trong quá trình mới tập nói nhưng trẻ có apraxia làm như vậy thường xuyên hơn)

- Có thể có vấn đề ăn uống

• Trẻ lớn hơn

- Tạo ra âm sai không nhất quán mà không phải là kết quả của việc tập nói

- Khả năng hiểu ngôn ngữ tốt hơn nhiều so với khả năng nói

- Có khó khăn khi bắt chước âm lời nói, nhưng âm lời nói bắt chước rõ ràng hơn lời nói tự phát

- Có vẻ như đang mò mẫm khi cố tạo ra âm thanh hoặc phối hợp môi, lưỡi, và hàm cho chuyển động có mục đích

- Khó khăn khi nói các từ hoặc cụm từ dài

- Càng nhiều khó khăn hơn khi họ đang lo lắng

- Khó hiểu, đặc biệt đối với một người lắng nghe không quen thuộc

- Nghe có vẻ lộn xộn, đơn điệu, hoặc nhấn mạnh âm tiết hoặc từ

• Các vấn đề tiềm ẩn khác

- Phát triển ngôn ngữ chậm

- Các vấn đề ngôn ngữ biểu cảm khác như rối loạn từ ngữ và thu hồi từ

- Những khó khăn với vận động / phối hợp vận động tốt

- Đối với những người quá cảm hoặc giảm cảm trong miệng (ví dụ như có thể không thích đánh răng hoặc thực phẩm giòn, không thể xác định được một vật nào trong miệng thông qua tiếp xúc)

- Trẻ em có CAS hoặc các vấn đề về lời nói khác có thể gặp vấn đề khi học đọc, đánh vần và viết

Chẩn đoán trẻ Apraxia như thế nào ?

Trẻ cần được kiểm tra thính lực để sàng lọc nguyên nhân nghe kém gây ra những khó khăn về ngôn ngữ.

Cần một nhà Trị liệu ngôn ngữ có kiến thức và kinh nghiệm về Apraxia tiến hành đánh giá. Nhà trị liệu ngôn ngữ sẽ đánh giá khả năng vận động miệng, âm điệu giọng nói và sự phát triển âm lời nói. SLP có thể chẩn đoán CAS và loại trừ các chứng rối loạn ngôn ngữ khác, trừ khi chỉ thu được một mẫu lời nói quá hạn chế khiến chẩn đoán khó khăn.

* Một đánh giá về vận động miệng bao gồm:

- Kiểm tra các dấu hiệu yếu, nhược cơ ở môi, hàm và lưỡi ( được gọi là dysarthria- chứng loạn vận ngôn). Trẻ Apraxia thường không bị yếu cơ, nhưng việc kiểm tra này sẽ giúp chẩn đoán.

- Kiểm tra việc trẻ có thể phối hợp vận động miệng bằng cách cho trẻ bắt chước những hành động không lời (ví dụ, di chuyển lưỡi từ bên này sang bên kia, mỉm cười, cau mày, nhăn môi)

- Đánh giá sự phối hợp và sắp xếp các chuyển động cơ cho lời nói trong khi trẻ thực hiện các mục tiêu như cử động nhanh, lặp lại các chuỗi âm thanh (ví dụ như puh-tuh-kuh) càng nhanh càng tốt.

* Kiểm tra kỹ năng của trong các tình huống thực tế

(Ví dụ như liếm kẹp mút) và so sánh nó với các kỹ năng trong các tình huống phi thực tế hoặc "giả vờ" (ví dụ: giả vờ liếm kẹo mút)

* Đánh giá giọng nói (ngữ điệu) bao gồm:

Nghe cẩn thận xem trẻ có thể nhấn mạnh các âm tiết, từ và các từ trong các câu

Xác định xem trẻ có thể dừng khác nhau với mỗi loại dấu khác nhau, hết câu, xuống dòng, chuyển đoạn…

* Đánh giá âm lời nói bao gồm:

- Đánh giá cả nguyên âm và phụ âm

- Kiểm tra xem trẻ nói các âm thanh và kết hợp âm thanh như thế nào (âm tiết và từ)

- Xác định những người khác có thể hiểu được đứa trẻ khi họ sử dụng những từ, cụm từ và trò chuyện không?

Một SLP cũng có thể kiểm tra các kỹ năng ngôn ngữ tiếp nhận và biểu hiện của trẻ và các kỹ năng đọc viết để xem những lĩnh vực này có vấn đề gì không?

Bác sĩ Nguyễn Hoàng Oanh